Ιστορία της ελληνικής λογοτεχνίας και η πρόσληψή της στα χρόνια της επισφαλούς δημοκρατίας 1950-1956

Η προκείμενη "Ιστορία της ελληνικής λογοτεχνίας και η πρόσληψή της στα χρόνια της επισφαλούς δημοκρατίας (1950-1956)", τόμος Ε΄, συνεχίζει τη μεταγενέστερη χρονικά παρουσίαση της λογοτεχνικής ύλης, η οποία εξετέθη στους ήδη εκδοθέντες τόμους: Α΄ και Β΄ (1918-1940), Γ' (1941-1944), Δ΄ (1945-1949) στα αντίστοιχα έτη: 2001, 2003 και 2004. Με τον Ε΄ τόμο βρισκόμαστε στη μετά τη λήξη του εμφυλίου πολέμου χρονική περίοδο, όπου η κοινοβουλευτική δημοκρατία, με το κλίμα του Eμφυλίου να υποβόσκει, λειτουργούσε με αμφισβητούμενη αξιοπιστία, με συνέπεια ο πολιτικός ορίζοντας να παρουσιάζει αρνητικά φαινόμενα.

Με την αλλαγή του πολιτικού τοπίου, η λογοτεχνία που παρουσιάζεται διακινείται με σχετική ελευθερία. Στις εφημερίδες, με επιφυλλίδες, άρθρα και βιβλιοκρισίες, κυριαρχούν οι συγγραφείς που έχουν αναδειχθεί από τον Μεσοπόλεμο: 'Αλκης Θρύλος, Β. Βαρίκας, Αιμ. Χουρμούζιος, Κλ. Παράσχος, Π. Χάρης, Ι. Μ. Παναγιωτόπουλος και Φ. Κόντογλου.

Σε βιβλία κριτικής κυκλοφορούν τα: "Η ποίηση του Σεφέρη, Καβάφης - Έλιοτ" του Τ. Μαλάνου, "Ο στοχασμός και ο λόγος" του Ι. Μ. Παναγιωτόπουλου, "Έλληνες λυρικοί, Μορφές και ιδέες" (τόμ. Β΄) του Κλ. Παράσχου, "Η νεώτερη ποίηση στην Ελλάδα" του Π. Σπανδωνίδη, "Η δοκιμασία του πνεύματος" του Αιμ. Χουρμούζιου, "Η σύγχρονη πεζογραφία μας" του Απ. Σαχίνη. Από τα ποιητικά έργα των καθιερωμένων επισημαίνω τα: ... "Κύπρον, ου μ' εθέσπισεν..." του Γ. Σεφέρη, "Ενδοχώρα (1934-1937)" του Α. Εμπειρίκου, "Η σονάτα του σεληνόφωτος¨" του Γ. Ρίτσου, "Το δάπεδο" του Γ. Βαφόπουλου, "Τα ποιήματα (1929-1951)" του Ν. Βρεττάκου, "Δενδρόκηπος" του Γ. Θέμελη και "Της μοναξιάς και της έπαρσης" της Ζωής Καρέλλη.

Στην πεζογραφία παρουσιάζει πέντε μυθιστορήματα ο Ν. Καζαντζάκης και επτά ο Μ. Καραγάτσης. Ο 'Αγγ. Τερζάκης εκδίδει το μυθιστόρημα "Δίχως Θεό", ο Αλκ. Γιαννόπουλος τα διηγήματα "Ο πίθος των Δαναΐδων", ο Παντελής Πρεβελάκης το τελευταίο μέρος της τριλογίας "Ο Κρητικός" με τίτλο "Η πολιτεία" και ο Τ. Αθανασιάδης το δεύτερο μέρος της τριλογίας "Οι Πανθέοι" με τίτλο "Μάρμω Πανθέου". Ο Ν. Γ. Πεντζίκης δημοσιεύει σε περιοδικό το αφήγημα "Πραγματογνωσία".

Ωστόσο από τα χρόνια αυτά παρατηρούμε ότι στη λογοτεχνική σκηνή αρχίζει να συμμετέχει μια νεότερη κατηγορία ποιητών, πεζογράφων, κριτικών, μια μεταπολεμική γενιά -να την πούμε συνοπτικά- που, άλλων λιγότερο άλλων περισσότερο, η οπτική γωνία παρατήρησης είναι αισθητά διάφορη από τη μεσοπολεμική οπτική, κυρίως όχι στο "αισθητικό" όσο στα πεδία των "αντιλήψεων" και "προσλήψεων". Τα δείγματα γραφής τους αποδίδονται στις σελίδες του παρόντος βιβλίου και τα έργα της ωριμότητάς τους θα τα συναντήσομε στον αμέσως επόμενο τόμο.