Διόνυσος και Διονύσιος

Η συνάντηση του ελληνισμού με τον χριστιανισμό είναι ένας σταυρός κυριολεκτικά και μεταφορικά. Η οριζόντια γραμμή του αρχαιοελληνισμού τέμνεται καθέτως από τον κατακόρυφο άξονα του χριστιανισμού. Η συνάντηση αρχαιοελληνισμού και ιουδαιοχριστιανισμού ήταν πάντοτε μια σταυρώσιμη εμπειρία. Αυτό καταδεικνύεται στις παραδειγματικές αντιθέσεις του Ιουλιανού, του Ψελλού και του Πλήθωνα καθώς επίσης στις υποδειγματικές συνθέσεις των Ελλήνων Πατέρων της Εκκλησίας από τους Καππαδόκες του 4ου αι. μέχρι τους Ησυχαστές του 14ου αι. Τι ακριβώς συνέβη: εξελληνίσθηκε ο χριστιανισμός άραγε ή μήπως εκχριστιανίσθηκε ο ελληνισμός; Η πιο αντιπροσωπευτική φυσιογνωμία του ελληνισμού, ο Διόνυσος, έγινε Διονύσιος σαν τον αρεοπαγίτη μαθητή του Παύλου στην Πνύκα; Πως συναντώνται ο Πλωτίνος με τον Ωριγένη στην Αλεξάνδρεια του 3ου αι., ο Ιουλιανός με τον Ναζιανζηνό στην Αθήνα του 4ου αι. και ο Πλήθων με τον Σχολάριο στη Φλωρεντία του 15ου αι.; Σε τέτοια ερωτήματα καλείται να ιχνογραφήσει απαντήσεις η συγκριτική φιλοσοφία της θρησκείας παραπέμποντας στον εκκλησιασμό του ελληνισμού.