Οι παραλλαγές της θρησκευτικής εμπειρίας: Μια μελέτη της ανθρώπινης φύσης

Ο Ουίλλιαμ Τζαίημς (1842-1910) φοίτησε στα νιάτα του σε ποικίλα σχολεία, αφού ακολουθούσε τον σβεντενμποργκικό θεολόγο πατέρα του στις μετακινήσεις του ανάμεσα Νέα Υόρκη, Ευρώπη και Νιούπορτ στο Ροντ Άιλαντ. Έτσι, έμαθε γαλλικά και γερμανικά. Αδελφός του ήταν ο γνωστός συγγραφέας Χένρυ Τζαίημς. Από τα δεκατρία μέχρι τα δεκαοκτώ του χρόνια φοίτησε σε σχολεία στην Ευρώπη, και όταν επέστρεψε στο Νιούπορτ άρχισε να σπουδάζει ζωγραφική με την καθοδήγηση του John La Farge. Έπειτα από ένα έτος εγκατέλειψε τη ζωγραφική και πήγε στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ, στο οποίο σπούδασε με τους σημαντικούς καθηγητές Louis Agassiz και Charles W. Elliot. Το 1863 άρχισε να μελετά την ιατρική και το 1865 συμμετείχε σε μία ιατρική αποστολή στον Αμαζόνιο. Η κακή υγεία του τον ανάγκαζε να διακόπτει κάθε τόσο τις σπουδές του. Πήγε κατόπιν στη Γερμανία και άρχισε να παρακολουθεί πανεπιστημιακές παραδόσεις και να μελετά φιλοσοφία. Πήρε πτυχίο ιατρικής από το Χάρβαρντ το 1870. Μέχρι το 1873 η υγεία του ήταν πολύ κακή, αλλά έκτοτε, αφού πέρασε μία οξεία κρίση, ξεκίνησε την καριέρα του που επηρέασε ιδιαίτερα πολλές γενιές Αμερικανών φοιτητών. Από το 1880 έως το 1907 διατέλεσε διαδοχικά βοηθός καθηγητής φιλοσοφίας, καθηγητής ψυχολογίας και καθηγητής φιλοσοφίας. Το 1890 αναγνωρίστηκε ως κορυφαίος στον τομέα της λειτουργικής ψυχολογίας. Επιλέχθηκε για να δώσει τις διαλέξεις Gillford στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου (1901-1902). Οι διαλέξεις αυτές αποτελούν το βιβλίο "Οι παραλλαγές της θρησκευτικής εμπειρίας, Μία μελέτη της ανθρώπινης φύσης".
Το βιβλίο αυτό, που θεωρείται το βασικό και κλασικό επιστημονικό έργο για την ψυχολογία της θρησκευτικής ενόρμησης είναι η ψυχολογική και φιλοσοφική έρευνα της φύσης της θρησκείας στον ανθρώπινο πολιτισμό. Περιλαμβάνει τις διαλέξεις του για τη θρησκευτική συγκρότηση του ανθρώπου και για τις θρησκευτικές ανάγκες του. Στα κεφάλαια του βιβλίου μελετώνται: η σχέση της θρησκείας με τη νευρολογία, η πραγματικότητα του αοράτου, η υγιής και η άρρωστη ψυχή, ο διχασμένος εαυτός και η διαδικασία ενοποίησής του, η θρησκευτική μεταστροφή, η αγιότητα και η αξία της, ο μυστικισμός τα αισθητικά χαρακτηριστικά της θρησκείας, η προσευχή, οι ιδιαιτερότητες των θρησκευτικών ηγετών