Το πολιτικό και το ηθικό

Η σημερινή κρίση στην Ευρώπη και στην Ελλάδα έχει ένα οικονομικό, πολιτιστικό και πολιτισμικό πρόσωπο: είναι η κρίση εμπιστοσύνης στις νεωτερικές, ουμανιστικές και φιλελεύθερες αξίες καθώς και η μηδενιστική αμφισβήτηση των ατομικών και των συλλογικών ταυτοτήτων.

Η έννοια της Δημοκρατίας διακυβεύεται από τον εθνολαϊκισμό της φασιστοειδούς δεξιάς, καθώς και από τον αριστερίστικο εθνολαϊκισμό και από την αναρχική αριστερά. Επικρατεί σιγά σιγά μία μοιρολατρική και μηδενιστική στάση απέναντι στα προτάγματα της Δημοκρατίας, χάνεται η πίστη στους δημοκρατικούς θεσμούς: άτομα, ομάδες και θεσμοί παλινδρομούν σε ξεπερασμένες ιδεολογίες και πάθη.

Τα φαντάσματα του παρελθόντος, η βία χωρίς προσχήματα, ο ανορθολογισμός, η απάρνηση της αλήθειας στην πολιτική ξαναγυρίζουν μέσα από την μνησίκακη ισοπέδωση των πολιτισμικών αξιών. Ο βίαιος, ρατσιστικός εθνικισμός και ο βίαιος αναρχισμός, η ανομία και η απάρνηση του Νόμου οδηγούν σε πολιτικούς μεσσιανισμούς, στην νέα εβραιοφοβία και στην ισλαμοφοβία, στην αποκαλυπτική βία και στην δαιμονοποίηση του άλλου.

Το παιχνίδι δεν έχει χαθεί, αλλά η λύση θα απαιτήσει επίπονες προσπάθειες, αποφασιστικότητα, γενναιότητα, διακινδύνευση, υπευθυνότητα, δηλαδή την δύσκολη αποδοχή της αλήθειας, πέραν από τις θεωρίες της συνωμοσίας και από την αποποίηση των ιδίων ευθυνών. Η ψυχανάλυση μπορεί να συνεισφέρει στην ατομική και συλλογική διεργασία των φαντασμάτων του παρελθόντος, στην υπεράσπιση των ιστορικών θετικών επιτευγμάτων, καθώς και στην υπέρβαση του άγχους εμπρός στο πραγματικά Νέο. Έτσι γίνεται ορατή η δυνατότητα μίας επανασύνδεσης του Πολιτικού με το Ηθικό.