Ο στωικός Montesquieu

Στην ιστορία των ιδεών του ευρωπαϊκού διαφωτισμού, το έργο του Montesquieu κατέχει ασφαλώς μια εξέχουσα θέση, αποτελώντας ταυτόχρονα αντικείμενο πολλαπλών και διαφορετικών ερμηνευτικών θεωρήσεων. Από την πλευρά του, ο συγγραφέας του βιβλίου υποστηρίζει τη στωική ρίζα της φιλοσοφίας του Montesquieu και επιχειρεί να αναδείξει επιμέρους πτυχές του έργου του αριστοκράτη στοχαστή, με βασικό άξονα αναφοράς το διαχρονικό φιλοσοφικό ζήτημα της σχέσης ελευθερίας και αναγκαιότητας. Η γνωσιοθεωρητική θέση του νόμου στη φιλοσοφία του Montesquieu, το ζήτημα του φιλοσοφικού και ιστορικού ντετερμινισμού του, καθώς και εκείνο της πολιτικής ελευθερίας, είναι ορισμένα μόνον από τα κρίσιμα θέματα που συζητούνται στις σελίδες του βιβλίου.



Αποτελεί κεντρική θέση αυτής της μελέτης ότι, στο πεδίο μάχης που είναι η φιλοσοφία, o στωικός Montesquieu αντιστέκεται σε κάθε προσπάθεια δογματικής χειραγώγησής του. Ο Montesquieu δεν υπήρξε απολογητής της φεουδαρχίας, αλλά ούτε και φιλελεύθερος fur ewig. Ο στοχασμός του στωικού Montesquieu, αυτού του ένθερμου υποστηρικτή ενός κοσμοπολιτικού ανθρωπισμού, δεν εγκλωβίστηκε τελικά στα ασφυκτικά ταξικά όρια του φεουδαρχικού κόσμου που έδυε, αλλά ούτε και σε εκείνα του καπιταλιστικού κόσμου που ανέτελλε στην εποχή του. Ζώντας σε μια εποχή μετάβασης, ο δημιουργός του "Πνεύματος των νόμων", τηρουμένων των όποιων ιστορικών αναλογιών, δεν μπορεί παρά να έχει κρίσιμο και χρήσιμο λόγο και στους δικούς μας μεταβατικούς καιρούς.