Ο Μαρξ και η αρχαία Ελλάδα

Η πνευματική σχέση του Marx με την αρχαία Ελλάδα μπορεί να ενταχθεί σ' ένα τριμερές σχήμα, που θα περιλάμβανε μια πλευρά προσανατολισμένη φιλοσοφικά-αισθητικά και σχεδόν ανεπιφύλακτα καταφατική, μια άλλη πλευρά προσανατολισμένη ιστορικά-κοινωνιολογικά, όπου το αρχαιοελληνικό φαινόμενο βλέπεται κριτικά και σχετικοποιείται, και τέλος μια τρίτη πλευρά, όπου η καταφατική και η κριτική-σχετικιστική θεώρηση συμφιλιώνονται στο πλαίσιο μιας ορισμένης φιλοσοφίας της ιστορίας. Οι τρεις αυτές πλευρές συνυπάρχουν, και μάλιστα σε συνειδητή ισορροπία, μέσα στην ώριμη σκέψη του Marx, δηλαδή του Marx προπαντός ως συγγραφέα των Grundrisse και του Κεφαλαίου ωστόσο δεν διαμορφώνονται ταυτόχρονα, παρά διαδοχικά, και η διαμόρφωσή τους συναρτάται με την γενική κίνηση της σκέψης του Marx από τις φιλοσοφικές κι αισθητικές νεοεγελιανές απαρχές της προς την μεγαλεπήβολη εκείνη σύλληψη της ιστορικής ζωής των ανθρώπων, η οποία αναμφίβολα κάνει τον Marx έναν από τους μεγάλους θεμελιωτές των συγχρόνων κοινωνικών επιστημών. Με άλλα λόγια: προτού ακόμη ο Marx γίνει... μαρξιστής έχει ήδη σχηματισμένη μια ορισμένη, οπωσδήποτε καταφατική αντίληψη για το αρχαιοελληνικό φαινόμενο, το οποίο επιπλέον στα μάτια του συμβολίζει την πραγμάτωση ή εν πάση περιπτώσει συνδέεται με την επιδίωξη συγκεκριμένων ηθικών κι αισθητικών αξιών.