Η ζωή και ο θάνατος του Καραβέλα

"Η ζωή και ο θάνατος του Καραβέλα" θεωρήθηκε από τούς κριτικούς το αρτιότερο και ωριμότερο μυθιστόρημα του Κωνσταντίνου Θεοτόκη. Έργο πολυπρόσωπο, με απέριττη πλοκή αλλά συνεχείς αντιφάσεις και συγκρούσεις, αναπαριστά τη μεταβαλλόμενη κοινωνία του κερκυραϊκού χωριού στο μεταίχμιο της αλλοίωσής της από τις αστικές αλλαγές. Το χρήμα και ο έρωτας συμπλέκονται στυγνά σε μια αποκρουστική σύμπραξη και συναλλαγή των ιδιοτήτων τους, απόρροια των νέων συνθηκών, προκαλώντας διαβρωτική παθογένεια στον κοινωνικό ιστό. Η σκληρή περιγραφή προσώπων, χαρακτήρων και πράξεων, η τολμηρή απεικόνισή τους, η ψυχογραφική τεκμηρίωσή τους καθιστούν αυτό χαρακτηριστικό δείγμα εφαρμογής του ρεαλισμού στις πιο ακραίες μορφές του. Ο Θεοτόκης μέσα από τα τελούμενα αφήνει να διαφανεί η κοινωνικοπολιτική κρίση της εποχής του και η τραγική μοίρα του ανθρώπου να καθίσταται υποχείριος των αλλαγών, τις οποίες ο ίδιος επιδιώκει, όντας δέσμιος των ενστίκτων του.
Το έργο, παρά τη σημασία του, δεν είχε την ίδια τύχη με τα άλλα εκτενή πεζογραφικά κείμενα του συγγραφέα. Στην εισαγωγή του τόμου, εκτός από την τοποθέτησή του στα δεδομένα της εποχής του, την γραμματολογική αξία του, την ειδολογική του εξέταση και κατάταξη, παρακολουθείται συστηματικά η εκδοτική ιστορία του και εξηγείται η καθυστερημένη αναγνωστική αξιοποίησή του, όταν, παροπλισμένο σχεδόν, έμεινε έξω από το άλλο αφηγηματικό έργο του Κερκυραίου δημιουργού, το οποίο επανήλθε δυναμικά στην πνευματική ζωή του τόπου μας τα τελευταία χρόνια της πολιτικά ταραγμένης δεκαετίας του '60.