Τοτέμ και ταμπού: Κάποια σημεία σύγκλισης της ψυχικής ζωής των αγρίων με εκείνη των νευρωτικών

Τι συνέβη όταν ο πατέρας της ψυχανάλυσης έκανε την τολμηρή του εξόρμηση στην ομιχλώδη προϊστορία των ανθρώπινων κοινωνιών και θεσμών; Ξεσηκώθηκε ένα πλήθος από ενστάσεις εκ μέρους των ειδικών, όμως κάτω από το διεισδυτικό μάτι του ψυχαναλυτή θα παρελάσουν και θα κριθούν με διαπεραστική διαύγεια οι επικρατούσες εκείνη την εποχή απόψεις (όπως του Φρέιζερ, του Άτκινσον, του Βουντ κ.ά.) σχετικά με πολυσυζητημένους θεσμούς όπως ο τοτεμισμός, η εξωγαμία, η αιμομιξία, το ταμπού, ο ανιμισμός, με βάση, μάλιστα, τις κοινωνίες των «πρωτόγονων» λαών, για να μεταβάλουν τη στερεότυπη άποψή μας για τον «πρωτογονισμό» τους, και για να φανερώσουν ταυτόχρονα τον απώτερο σκοπό του συγγραφέα: να συσχετίσει τον πρωτόγονο ψυχισμό με τον ψυχισμό των νευρωτικών, και να ανακαλύψει πίσω από πανάρχαιους ανθρώπινους θεσμούς τον ακρογωνιαίο λίθο της θεωρίας του, το οιδιπόδειο σύμπλεγμα.
«Αν κάποιος καταφέρει να ικανοποιήσει τον απωθημένο πόθο του, το ίδιο θέλουν και οι υπόλοιποι της κοινότητας. Για να κατασταλεί τούτος ο πειρασμός, πρέπει ο παραβάτης, τον οποίο κατά βάθος ζηλεύουν, να στερηθεί την απόλαυση της παράτολμης πράξης του, ενώ η τιμωρία δίνει αφορμή, σε όσους επιθυμούν, να τη διαπράξουν για τη δικαιολόγηση της πράξης μέσω εξιλέωσης. Αυτό αποτελεί θεμέλιο της ανθρώπινης τιμωρητικής τάξης και έχει ως προϋπόθεση την ομοιότητα των απαγορευμένων επιθυμιών του παραβάτη και της εκδικητικής κοινωνίας». (Sigmund Freud)