Το ταξίδι του Ματαρόα, 1945

"Τότε, λίγο πριν από τα Χριστούγεννα του '45, άρχισε να διαγράφεται, μέσα στη γενική ανασφάλεια, ο χαρακτήρας της Υποτροφιάδας, όταν πολλά από τα μέλη της πρωτοαντίκρυσαν το ένα το άλλο κι άρχισαν να γεννιούνται οι συμπάθειες και οι αντιπάθειες. Όλα αυτά στους μαρμάρινους διαδρόμους της Στοάς Σπυρομήλιου -του Μετοχικού Ταμείου Στρατού- στην έσω δεξιά γωνία μπαίνοντας από τη Σταδίου, όπου βρισκόταν το μικροσκοπικό ταξιδιωτικό πρακτορείο του κυρίου Αθανασούλα -ανθρώπου ευγενικού και υπομονετικού, άξιου να μπει στο εορτολόγιο ως άγιος μετά από αυτή την ιστορία. Ένα δωματιάκι όλο κι όλο, με γωνιακές τζαμαρίες και έγχρωμες ταξιδιωτικές αφίσες στους τοίχους που, νέοι κι αταξίδευτοι, τις χαζεύαμε με περιέργεια. Δεν ήταν ακόμα το μεγάλο "Hermes en Grece" που γνωρίσαμε αργότερα. Ήταν το μικρό πρακτορείο που πρακτόρευε την άγνωστη κιβωτό της σωτηρίας, το "Ματαρόα" -που, όπως μάθαμε αργότερα, σημαίνει στα πολυνησιακά "η γυναίκα με τα μεγάλα μάτια" το πρακτορείο που θεωρούσαμε υπεύθυνο για όλα, και πριν απ' όλα βέβαια για την άφιξη του πλοίου."



Χωρίς το υψηλό επίπεδο υλικής και τεχνικής υποδομής που προσέφερε η Γαλλία εκείνη την εποχή, είναι αμφίβολο εάν οι υπότροφοι θα κατάφερναν να διαπρέψουν, ενώ δεν πρέπει να παραβλεφθεί το γεγονός ότι πολλοί εξ αυτών εργάζονταν υπό τη συνεχή απειλή της δαμοκλείου σπάθης της απέλασης. Η διαφυγή από την Ελλάδα αποτελούσε μονόδρομο για την προσωπική σωτηρία, αλλά και για την επιστημονική παραγωγή και την επαγγελματική καταξίωση. Αργότερα, κατά τη διάρκεια της χούντας, πολλοί Έλληνες σπουδαστές και διανοούμενοι που κατέφυγαν στο Παρίσι βρέθηκαν κάτω από τον αστερισμό των υποτρόφων του '45, ενώ ακόμα και εξήντα χρόνια αργότερα η "γυναίκα με τα μεγάλα μάτια" εξακολουθεί να μας σαγηνεύει με το βαθύ της βλέμμα.



(από το επίμετρο του Γιώργου Καλπαδάκη)