Τα Πτωχοπροδρομικά ποιήματα

Με τον όρο «Πτωχοπροδρομικά» εννοούμε έναν κύκλο ποιημάτων που έχουν χαρακτήρα κυρίως σατιρικό και ταυτόχρονα ικετευτικό και γράφτηκαν για να κολακεύσουν ή να διασκεδάσουν (με απώτερο σκοπό να εξευμενίσουν) τον αυτοκράτορα της βυζαντινής αυλής. Η σύνθετη λέξη που υποδηλώνει τον πτωχό άνθρωπο των γραμμάτων και κρύβει το επίθετο ενός ξεχωριστού λογίου του 12ου αιώνα, του Θεοδώρου Προδρόμου, αγγίζει μεγάλα και δυσεπίλυτα ζητήματα που απασχόλησαν για πολλές δεκαετίες και απασχολούν ακόμη τη φιλολογική έρευνα. Το θέμα του επαίτη-ποιητή π.χ. εμφανίζεται ως κοινωνικό φαινόμενο στην εποχή των Κομνηνών αυτοκρατόρων, οξυμένο ιδιαίτερα από την πληθώρα των λογίων που επιδιώκουν να πετύχουν τα προς το ζην ή αποτελεί απλώς μια φόρμα που προτιμούν οι χρηματοδότες παράλληλα με τη ρητορική φόρμα των εγκωμίων; Το πρόσωπο του Προδρόμου αντιπροσωπεύει τον επιτυχημένο λόγιο που γνώρισε φήμη και απόκτησε οικονομικά οφέλη πλάι σε γνωστούς αυτοκράτορες της βυζαντινής αυλής (όπως πράγματι συνέβη με τον επώνυμο Θεόδωρο) ή συγκροτεί τον ανεκπλήρωτο πόθο και το αιώνιο παράπονο του ανώνυμου ανθρώπου που επένδυσε στα γράμματα δίχως ποτέ να προκόψει με τέτοια εφόδια; Τέτοιου είδους ερωτήματα προβάλλουν με την παρουσία των «Πτωχοπροδρομικών» Ποιημάτων που εμφανίζονται σε χειρόγραφα μεταγενέστερα από τον 12ο αιώνα. [...]

(Από την εισαγωγή του Βασίλη Κατσαρού)