Περί των επιστημονικών τρόπων πραγμάτευσης του φυσικού δικαίου, περί της θέσης του στην πρακτική φιλοσοφία, και περί της σχέσης του προς τις θετικές επιστήμες του δικαίου

Ο μοντέρνος κόσμος χαρακτηρίζεται από την αυτονόμηση και τη συνεχή διεύρυνση της σφαίρας της οικονομίας. Μπορεί η πολιτική να θέσει υπό έλεγχο αυτή την ανάπτυξη και να αντισταθεί στις αλλοτριωτικές και διαλυτικές τάσεις που απειλούν την κοινωνική ενότητα; Αυτό είναι το ερώτημα που θέτει ο Χέγκελ στο δοκίμιο "Περί των επιστημονικών τρόπων πραγμάτευσης του φυσικού δικαίου, περί της θέσης του στην πρακτική φιλοσοφία και περί της σχέσης του προς τις θετικές επιστήμες του δικαίου" (1802/03), την τελευταία ουσιαστικά μεγάλη δημοσίευση του συγγραφέα στην Ιένα πριν την έκδοση της Φαινομενολογίας του Πνεύματος.

Σε αντίθεση με την ώριμη "Φιλοσοφία του δικαίου", ο Χέγκελ αντλεί εδώ το υπόδειγμα του πολιτικού του μοντέλου από την αρχαία πόλη. Η αναφορά στο ιστορικό παρελθόν αποτελεί παράλληλα το όχημα μιας νέας φιλοσοφικής πρότασης, η οποία προϋποθέτει την υπερβατολογική στροφή στο έργο του Καντ και του Φίχτε και αξιώνει να υπερβεί τους περιορισμούς της. Ο Χέγκελ αποδίδει εντέλει στην αντίθεση μεταξύ αρχαιότητας και νεωτερικότητας δραματικό χαρακτήρα. Η σύγκρουση επιλύεται μέσω μιας τραγικής θυσίας. Όπως κατά τον Αισχύλο η Αθηνά συμβιβάζει τη διαμάχη ανάμεσα στις δυνάμεις του φωτός και εκείνες του σκότους, ανάμεσα στον Απόλλωνα και τις Ευμενίδες, έτσι και ο κόσμος της πολιτικής οφείλει να αναγνωρίσει την ιδιωτική οικονομία, αναγνωρίζοντάς την όμως την κρατά περιορισμένη στην επιμέρους σφαίρα δικαιοδοσίας της και έτσι την καθιστά ακίνδυνη για την ενότητα του δημοσίου.