Κείμενα για την αυτονομία του ατόμου και της κοινωνίας

Το ισχυρότερο προπύργιο της εξουσίας είναι η ομοιομορφία - η ελάχιστη απόκλιση απ' αυτήν συνιστά το μεγαλύτερο έγκλημα. Η εκτεταμένη μηχανοποίηση της σύγχρονης ζωής έχει αυξήσει την ομοιομορφία στο έπακρο. Είναι παντού παρούσα, στις συνήθειες, τα γούστα, το ντύσιμο, τις σκέψεις και τις ιδέες. Η πιο συμπυκνωμένη μορφή ανούσιας, παθητικής ζωής είναι η "κοινή γνώμη". Λίγοι έχουν το θάρρος να της αντιταχθούν. Όποιος αρνείται να υποταχθεί χαρακτηρίζεται αμέσως ως "αλλόκοτος", ως "διαφορετικός" και στηλιτεύεται σαν το ενοχλητικό στοιχείο που διαταράσσει τη λιμνασμένη μέσα στις ανέσεις της σύγχρονη ζωή.
Έμμα Γκόλντμαν
Η δράση της κοινωνικής τυραννίας είναι πιο ήπια, πιο ύπουλη, πιο ανεπαίσθητη, αλλά όχι λιγότερο ισχυρή και διάχυτη από την εξουσία του κράτους. Κυριαρχεί στους ανθρώπους μέσω των εθίμων, των ηθών, της μάζας των προκαταλήψεων, των συνηθειών της καθημερινής ζωής, που συνδυάζονται μεταξύ τους για να σχηματίσουν αυτό που ονομάζεται κοινή γνώμη. Κατακλύζει το άτομο από τη γέννησή του, διαπερνά κάθε πτυχή της ζωής του, έτσι ώστε κάθε άτομο, συχνά εν αγνοία του, να είναι κατά μία έννοια αναγκασμένο να συνωμοτεί εναντίον του ίδιου του εαυτού του. Από αυτό προκύπτει ότι για να εξεγερθεί εναντίον αυτής της επιρροής, που η κοινωνία ασκεί φυσικά πάνω του, πρέπει τουλάχιστον σε κάποιο βαθμό να εξεγερθεί εναντίον του ίδιου του εαυτού του.
Μιχαήλ Μπακούνιν