Κικέρων: Τα όρια του αγαθού και του κακού

To De finibus bonorum et malorum γράφτηκε μέσα σε λίγους μήνες και ολοκληρώθηκε τον Ιούνιο του 45 π. Χ., όταν ο Κικέρων ήταν 61 ετών. Θέμα του έργου αποτελεί μια εκδοχή του σωκρατικού ζητήματος «πώς πρέπει να ζούμε». Κεντρικό είναι το ερώτημα ποιο θεωρείται το μεγαλύτερο αγαθό (finis bonorum, summum bonum) που θα πρέπει να επιδιώκουμε και ποιο το μεγαλύτερο κακό που θα πρέπει να αποφεύγουμε (finis malorum, summum malum). Οι απαντήσεις δίνονται σε τρεις διαλόγους ενωμένους μεταξύ τους, στους οποίους παρουσιάζονται κριτικά οι ηθικές θεωρίες του Επίκουρου (βιβλία I–II), των στωικών (III–IV) και του πλατωνικού Αντίοχου (V). Συνεκτικό στοιχείο είναι η σκεπτικιστική μέθοδος του Κικέρωνα, ο οποίος δηλώνει ότι εμπνέεται από τον Σωκράτη και την σκεπτική Ακαδημία (του Αρκεσίλαου και του Καρνεάδη). Το έργο φιλοξενεί έτσι εκτός από τις εξεταζόμενες ηθικές θεωρίες και αυτή της σκεπτικής Ακαδημίας, όπως την αντιλαμβανόταν ο Κικέρων. Η συγκεκριμένη στάση αποτυπώνεται στη διαλογική μορφή του έργου, στην εξέταση της πειστικότητας των ηθικών θεωριών (έλεγχος) και στο απορητικό τέλος του. Το De finibus συγκαταλέγεται στα πολυτιμότερα κείμενα της αρχαίας ηθικής φιλοσοφίας όχι μόνο ως βασική πηγή των ελληνιστικών ηθικών θεωριών αλλά και για την ενδελεχή διερεύνηση των ηθικών ερωτημάτων και των δυνατών απαντήσεων, η οποία εμπλέκει τον αναγνώστη με τρόπο ανάλογο των σωκρατικών διαλόγων.