Οι υπνοβάτες (τριλογία)

O Χέρμαν Μπροχ ανήκει σε εκείνη την παράδοση των μεγάλων λογοτεχνών που με το έργο τους μεταμόρφωσαν το ευρωπαϊκό μυθιστόρημα σε μια πρωτοποριακή μορφή τέχνης. Η τριλογία Υπνοβάτες αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα επιτεύγματα της ευρωπαϊκής λογοτεχνίας του εικοστού αιώνα, που μαζί με τα έργα του Κάφκα, του Τζόυς, του Προυστ, του Μούζιλ συνέβαλαν τα μέγιστα στην επανάσταση της μοντέρνας μυθοπλαστικής αφήγησης.

Τα μυθιστορήματα 1888. Πάσενοβ ή Ο ρομαντισμός, Ες ή Η αναρχία και Χουγκενάου ή Ο πραγματισμός επικεντρώνονται αντίστοιχα σε τρεις ήρωες τυπικούς εκπροσώπους της τάξης τους, οι οποίοι έρχονται αντιμέτωποι με την κρίση των αξιών της εποχής τους. Γύρω τους στροβιλίζεται μια πλειάδα χαρακτήρων που καλύπτουν σχεδόν όλο το ψηφιδωτό της κεντροευρωπαϊκής κοινωνίας από τα τέλη του 19ου αιώνα μέχρι την εποχή της διαβολικής σαγήνης του ολοκληρωτισμού.

Η προσπάθεια του νεαρού ανθυπολοχαγού Φον Πάσενοβ να αποφύγει τις συγκρούσεις που κληροδοτεί ο προηγούμενος αιώνας βρίσκοντας καταφύγιο στην παράδοση και τον ρομαντισμό, ο πόθος του μικροαστού οραματιστή Ες για δικαιοσύνη και λύτρωση σε έναν ετοιμόρροπο κόσμο που σπαράσσεται από τη διαμάχη του παλιού με το νέο κορυφώνονται στο τρίτο βιβλίο, όπου, λίγο πριν τη λήξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, οι δύο ήρωες μοιραία συναντιούνται με τον αμοραλιστή έμπορο Χούγκεναου, εκφραστή του μηδενισμού και της διάλυσης των εννοιών πάνω στις οποίες στηρίχθηκε το ευρωπαϊκό οικοδόμημα από την Αναγέννηση ως τον Μεγάλο Πόλεμο. Ένα βήμα χωρίζει πλέον τους «υπνοβάτες» από την επικείμενη τραγική τροπή της Ιστορίας.

Η Χάνα Άρεντ σημείωνε ότι στην τριλογία του ο Μπροχ ξεκινά ως συνηθισμένος παραμυθάς, για να αποκαλυφθεί στο τέλος ως ποιητής και φιλόσοφος που δεν του αρκεί να απεικονίσει την πορεία των συμβάντων, αλλά μάλλον αγωνιά να ανακαλύψει τους νόμους της κίνησης που διέπουν την κατάρρευση των αξιών. Με αυτόν τον τρόπο, και μέσα από μια εντυπωσιακή και περίτεχνη λογοτεχνική αφήγηση ο Χέρμαν Μπροχ μάς παραδίδει ένα μνημειώδες αριστούργημα.