Οι Υπνοβάτες 2: 1903, Ες ή η αναρχία

Το "1903, Ες ή η αναρχία", ο δεύτερος τόμος της τριλογίας του Χέρμαν Μπροχ "Οι Υπνοβάτες", μας μεταφέρει σε ένα περιβάλλον τελείως διαφορετικό περιβάλλον από εκείνο του πρώτου τόμου: στον μικροαστικό κόσμο που κινείται και ζει στις παρυφές του προλεταριάτου. Ο ήρωας του βιβλίου, ο Αύγουστος Ες, λογιστής, απολύεται από τη δουλειά του και προσλαμβάνεται υπάλληλος σε μια μεγάλη ναυτιλιακή εταιρεία του Ρήνου, που πρόεδρός της είναι ο Μπέρτραντ. Μετά από μια απεργία που καταστέλλεται βίαια από την αστυνομία, ο Ες, που πιστεύει ότι πίσω από την αστυνομία κρύβεται ο φον Μπέρτραντ, παραιτείται από τη θέση του. Γνωρίζεται με έναν τυχοδιώκτη και, χωρίς να καταλαβαίνει και ο ίδιος γιατί, αναλαμβάνει να βρίσκει γυναίκες για τη διεξαγωγή αγώνων πάλης. Παράλληλα ονειρεύεται να μεταναστεύσει στην Αμερική και να ξεφύγει από το τέλμα στο οποίο έχει περιέλθει.

Με τον δεύτερο τόμο των "Υπνοβατών", αρχίζει να διαφαίνεται το μυθιστορηματικό οικοδόμημα που προσπαθεί να στήσει ο Μπροχ. Γιατί, πέρα από τις επιμέρους λογοτεχνικές αρετές ο αναγνώστης διακρίνει πλέον τους αρμούς της σύνθεσης του συγγραφέα. Ο Ες μοιάζει με τον Γιόαχιμ φον Πάσενοβ, στο βαθμό που νιώθει χαμένος στον κόσμο και προσπαθεί να αλλάξει τη μοίρα του. Διαφέρει γιατί, αντίθετα με αυτόν, δεν διαθέτει κανενός είδους στήριγμα. Έτσι, επιχειρεί να δημιουργήσει ο ίδιος ένα σύστημα αξιών, που οι δύο κύριοι άξονες είναι η δικαιοσύνη και ο έρωτας. Ο Μπροχ, παρουσιάζοντας ανάγλυφα το αδιέξοδο της λογικής του παραλογισμού προλειαίνει το έδαφος για τον τρίτο τόμο, στον οποίο κατακερματίζοντας τη συμβατική αφήγηση θα αναλύσει τις βαθύτερες συνέπειες της κατάρρευσης του συστήματος των αξιών.