Η δημοκρατική πολιτεία στον Αλέξης ντε Τοκβίλ

Ο Αλέξης ντε Τοκβίλ υπήρξε ο πιο βαθυστόχαστος εκπρόσωπος του πολιτικού φιλελευθερισμού στην ηπειρωτική Ευρώπη το πρώτο μισό του 19oυ αιώνα. Το έργο του παρουσιάζει τη δημοκρατία ως δημοκρατική πολιτεία που αναγνωρίζει δικαιώματα και καθορίζει υποχρεώσεις του ατόμου, καθώς και ως ατελέστατη διαδικασία διεκδίκησης των δικαιωμάτων της ελευθερίας και της ισότητας. Πρόκειται για ένα δίπτυχο που διαμορφώνει σε ποιο βαθμό οι δημοκρατικοί λαοί θα είναι πραγματικά ελεύθεροι ή θα είναι υποταγμένοι στις συνέπειες της ισότητας των συνθηκών, δηλαδή τον ατομικισμό, το πάθος για την ευζωία και τη διαμόρφωση ενός κράτους κηδεμόνα. Όπως ανακαλύπτει στη συγκριτική μελέτη του μεταξύ Αμερικής και Ευρώπης, οι δημοκρατίες είναι δεσποτικές όταν η καθιέρωση της λαϊκής κυριαρχίας περιορίζεται στη βούλησή μιας "παντοδύναμης" εξουσίας ή είναι φιλελεύθερες όταν εκφράζονται μέσα από ελεύθερους θεσμούς που συνδράμουν στη διασφάλιση της ατομικής ελευθερίας και του κοινού καλού. Γι’ αυτό πιστεύει ότι η διαχείριση των συνεπειών της ισότητας των συνθηκών στις δημοκρατικές κοινωνίες εξαρτάται από την αλληλεξάρτηση μεταξύ της ελευθερίας και της ισότητας, των πολιτικών δικαιωμάτων και των κοινωνικών δικαιωμάτων των πολιτών. Ο καθοριστικός παράγοντας στη διαδικασία εγκαθίδρυσης της δημοκρατικής πολιτείας, όπως θα επιβεβαιώσει μελετώντας το αμερικανικό παράδειγμα, δεν είναι τόσο οι θεσμοί και οι νόμοι αλλά τα ήθη, οι αρχές και οι πεποιθήσεις του λαού, με άλλα λόγια, η πεπαίδευση ενός λαού στην άσκηση της ελευθερίας της ισότητας. Όπως αναφέρεται στον πρόλογο του βιβλίου, ο Τοκβίλ κρίνει ενώ περιγράφει την πρόοδο της δημοκρατίας, γι’ αυτό το έργο του είναι σύνθετο στον βαθμό που περιέχει ανάμικτα μηνύματα, μια απειλητική προειδοποίηση και μια ελπιδοφόρα συμβουλή. Μέσα από την ανάγνωση του έργου του σημαντικού αυτού στοχαστή η συγγραφέας προσεγγίζει ένα από τα βασικά προβλήματα των νεότερων χρόνων, τη σχέση ανάμεσα στην πολιτεία, το κράτος δικαίου και τη σύγχρονη δημοκρατία.