Η άγνωστη κοινωνία πολιτών

Είναι διάχυτη η εντύπωση ότι, ενώ κατά την περίοδο της μεταπολίτευσης, η ελληνική κοινωνία ήταν "κομματοκρατούμενη" και πολιτικά φορτισμένη, σήμερα είναι πολιτικά απαθής. Διαχρονικά και συγκριτικά με τις περιπτώσεις άλλων κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η ελληνική κοινωνία πολιτών, αποτελούμενη από ομάδες συμφερόντων, μη κυβερνητικές οργανώσεις και σωματεία κάθε είδους, θεωρείται ότι είναι ισχνή και ότι έχει συνθλιβεί ανάμεσα στον λεγόμενο ατομικισμό του Έλληνα και τη μεταπολιτευτική "κομματοκρατία". Είναι κυρίαρχη η άποψη ότι οι Έλληνες δεν κινητοποιούνται πλέον από τα κόμματα ούτε από άλλες, μη κομματικές οργανώσεις.

Αν και όλα αυτά αληθεύουν σε μεγάλο βαθμό, εντούτοις τα τελευταία χρόνια παρατηρείται ένα φάσμα συλλογικών δραστηριοτήτων οι οποίες δεν προέρχονται από τα κόμματα ούτε κατευθύνονται από το κεντρικό κράτος. Παραδείγματα αποτελούν η περιοδική έξαρση των κοινωνικών κινημάτων, η ανάπτυξη του εθελοντισμού και η στροφή της προσοχής του κοινού και των μέσων μαζικής ενημέρωσης προς τις μη κυβερνητικές οργανώσεις. Ιδιαίτερο παράδειγμα είναι η κοινωνική κινητοποίηση για την παροχή βοήθειας στους σεισμοπαθείς της Αθήνας τον Σεπτέμβριο του 1999, η οποία αποτέλεσε και την αφορμή αυτού του βιβλίου.

Το τελευταίο αυτό θέμα είναι μια εμπειρική μελέτη περίπτωσης που εμπνέεται από την κεντρική υπόθεση εργασίας του βιβλίου. Η υπόθεση εργασίας λέει πως, πλάι στη σχετικά ατροφική κοινωνία πολιτών, όπως αυτή έχει καταγραφεί σε στατιστικές οργανώσεων και εγγεγραμμένων μελών σωματείων, έχει αναπτυχθεί μια άτυπη, δηλαδή ανεπίσημη και γι' αυτό σχετικά άγνωστη κοινωνία πολιτών. Ωστόσο, η αδυναμία επακριβούς μέτρησης αυτής της λιγότερο φανερής κοινωνίας πολιτών, δεν την κάνει λιγότερο σημαντική για την πολιτική και την κοινωνική ανάλυση και την κατανόηση των σχέσεων κράτους και κοινωνίας.