Μπάρτλεμπυ ο κομπιουτεράς

Η νουβέλα Μπάρτλεμπυ ο Γραφιάς (1853) θεωρείται από τα σημαντικότερα έργα του Χέρμαν Μέλβιλλ. Ο ομώνυμος χαρακτήρας έχει αποτελέσει αντικείμενο μελέτης του Ζιλ Ντελέζ (Bartleby, ou la formule, 1989), αφετηρία για το αφήγημα Μπάρτλεμπυ και ΣΙΑ του Ενρίκε Βίλα-Μάτας (Καστανιώτης, 2002) και θέμα πολυπληθών πανεπιστημιακών εργασιών. Το παρόν βιβλίο εντάσσεται σε μία νέα τάση διασκευής της κλασικής λογοτεχνίας, με χαρακτηριστικό τη μεταφορά της πλοκής και την απόδοση κλασικών μύθων στο σημερινό πλαίσιο. Για παράδειγμα, το μυθιστόρημα "Dorian" τού Will Self (2004) μεταφέρει το μύθο του Ντόριαν Γκρέυ στο σύγχρονο Λονδίνο, με τον Ντόριαν να ποζάρει όχι για πίνακα αλλά για video-installation.

Στο "Μπάρτλεμπυ ο κομπιουτεράς", ο νευρωσικός γραφιάς του 19ου αιώνα αποδίδεται ως αντικοινωνικός και μονήρης κομπιουτεράς, χάκερ που συχνάζει στη "Σίλικον Στρητ", τη γειτονιά μιας ανώνυμης μητρόπολης στην οποία χωροθετούνται τα καταστήματα που πωλούν ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Ο Μπάρτλεμπυ προσλαμβάνεται σε ένα μαγαζάκι που εμπορεύεται παρανόμως αντίγραφα ηλεκτρονικών παιχνιδιών, και ειδικεύεται στο σπάσιμο προγραμμάτων. Η εντυπωσιακή του παραγωγικότητα και η πεισματική του άρνηση να αντιγράφει CD (συνοδευόμενη από τη χαρακτηριστική του φράση "Θα προτιμούσα όχι") τον καθιστούν το επίκεντρο της προσοχής του καταστηματάρχη-αφηγητή.

Ο αφηγητής παρατηρεί και καταγράφει την ιδιότυπη συμπεριφορά του Μπάρτλεμπυ, και, βαθμηδόν, καταλαμβάνεται από ψύχωση για την προσωπικότητα του εκκεντρικού υπαλλήλου του και τελικά έρχεται σε γόνιμη διαλεκτική με την έως τώρα ζωή του, που είναι αφιερωμένη αποκλειστικά στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Η αναπόφευκτη σύγκρουση του Μπάρτλεμπυ με το περιβάλλον του γραφείου του έχει ως αποτέλεσμα τη δραπέτευση του αινιγματικού χάκερ. Κλέβει ένα λάπτοπ και υιοθετεί τον τρόπο ζωής του global nomad, techno freak που περιπλανιέται στις μητροπόλεις συμμετέχοντας και κερδίζοντας διαγωνισμούς ηλεκτρονικών παιχνιδιών, ώστε να εξασφαλίζει τα προς το ζην και να χρηματοδοτεί το αέναο ταξίδι του.

Η ιστορία είναι γραμμένη σε πρώτο πρόσωπο, από τη σκοπιά του καταστηματάρχη, μανιώδη κομπιουτερά. Ο τρόπος που αφηγείται προσομοιώνει τη χρήση του ηλεκτρονικού υπολογιστή. Έχει συνηθίσει να βλέπει τον κόσμο μέσα από μια οθόνη, αναλυμένον σε πίξελ. Χαρακτηριστικές εκφράσεις, οικείες σε κάθε χρήστη computer (double click, copy-paste κτλ.), ξεπηδούν από τα monitor στο κείμενο, προσδίδοντάς του μια γλωσσική ιδιαιτερότητα.

Μέσα από τις ομοιότητες του χάκερ με τον γραφιά τού 19ου αιώνα, αναδεικνύεται η διαχρονικότητα του ακραίου και μοναχικού χαρακτήρα, σχεδόν καφκικού, του οποίου η στάση προδίδει μια βαθιά άρνηση του κόσμου. Μέσα από τις διαφορές τους, διατυπώνεται ένα κοινωνικό σχόλιο για μία ακόμη ανεξερεύνητη κατηγορία των σύγχρονων αστικών ψυχώσεων.